Πόσες φορές έχεις πει "ναι", ενώ μέσα σου ήθελες απεγνωσμένα να πεις "όχι"; Πόσες φορές έθεσες τις ανάγκες σου στην άκρη για να μη δυσαρεστήσεις τον άλλον;
Αυτό που συχνά ονομάζουμε "δυσκολία στην οριοθέτηση" δεν είναι απλώς ένα προσωπικό πρόβλημα. Είναι μια σχέση με τον εαυτό και τον κόσμο, που έχει ρίζες πολύ βαθιές — πιο βαθιές από όσο νομίζουμε.
Τι σημαίνει 'θέτω όρια';
Στον χώρο της συστημικής ψυχοθεραπείας, τα όρια δεν θεωρούνται απλώς πράξεις ατομικής διεκδίκησης. Είναι οι ορατές και αόρατες γραμμές που καθορίζουν τον τρόπο που σχετιζόμαστε, που διαχωρίζουμε τον εαυτό μας από τους άλλους, και που αποφασίζουμε τι μας ανήκει και τι όχι (Minuchin, 1974).
Δεν είναι τείχη. Είναι πόρτες που μπορούμε να επιλέξουμε πότε ανοίγουν και πότε κλείνουν.
Γιατί μας είναι τόσο δύσκολο να θέτουμε όρια;
Η δυσκολία στην οριοθέτηση δεν έχει να κάνει με αδυναμία χαρακτήρα ή έλλειψη δύναμης. Έχει να κάνει με την ιστορία μας. Το πώς μάθαμε (ή δεν μάθαμε) να προστατεύουμε τον εαυτό μας. Το πώς βιώσαμε την αγάπη, την απόρριψη, την εγγύτητα. Όταν οι σημαντικοί άλλοι δεν σεβάστηκαν τις συναισθηματικές σου ανάγκες ή όταν ένιωσες πως για να ανήκεις πρέπει να θυσιάζεις τον εαυτό σου, το «όχι» έγινε επικίνδυνο. Ή τουλάχιστον έτσι φαινόταν.
Πολλοί άνθρωποι φοβούνται ότι αν θέσουν όρια:
- θα απορριφθούν,
- θα φανεί πως είναι εγωιστές,
- θα χάσουν την αγάπη ή τη σύνδεση με τον άλλον.
Όμως η αλήθεια είναι πως όταν δεν θέτουμε όρια, πληρώνουμε ένα μεγάλο ψυχικό κόστος — εξάντληση, θυμό, θλίψη, απομάκρυνση.
Από πού μαθαίνουμε να μη θέτουμε όρια;
Δεν γεννιόμαστε γνωρίζοντας πώς να προστατεύουμε τον εαυτό μας. Το μαθαίνουμε — ή δεν το μαθαίνουμε — μέσα από το πώς σχετίστηκαν μαζί μας οι πρώτοι σημαντικοί άλλοι: οι γονείς, οι φροντιστές μας, το οικογενειακό μας σύστημα.
Αν μεγαλώσαμε σε περιβάλλοντα όπου:
- Η αγάπη ερχόταν με προϋποθέσεις
- Δεν υπήρχε χώρος για το "όχι" μας
- Τα συναισθήματά μας δεν αναγνωρίζονταν
τότε αναπτύξαμε στρατηγικές συναισθηματικής επιβίωσης.
Τα όρια ως 'διατάραξη' του συστήματος
Σύμφωνα με τη συστημική θεωρία (Nichols & Davis, 2020), κάθε φορά που ένα μέλος ενός συστήματος επιχειρεί να αλλάξει, το σύστημα θα αντισταθεί. Όχι απαραίτητα επειδή το “πολεμά”, αλλά επειδή απειλεί την ισορροπία.
Αυτή η φάση είναι συχνά απαραίτητη. Είναι το τίμημα της διαφοροποίησης. Και είναι το πρώτο βήμα για πιο αυθεντική, πιο τίμια σύνδεση.
Πώς μοιάζουν τα υγιή όρια;
Υγιές όριο είναι:
- "Αυτό με ενοχλεί, και θέλω να το πω"
- "Χρειάζομαι χρόνο για μένα"
- "Αγαπώ, αλλά δε θα ανεχθώ να καταπατηθώ"
Όταν οριοθετείς με ενσυναίσθηση και σαφήνεια, δίνεις στον άλλον τη δυνατότητα να γνωρίσει τον πραγματικό εαυτό σου.
Πρακτικά βήματα για να ξεκινήσεις
- Παρατήρησε πότε παραβιάζεις τα δικά σου όρια.
- Ρώτα τον εαυτό σου: "Τι φοβάμαι ότι θα συμβεί αν πω ‘όχι’;"
- Δοκίμασε μικρές πράξεις διαφοροποίησης.
- Μίλα με ειλικρίνεια.
- Ζήτησε βοήθεια.
Όταν αρχίζεις να θέτεις όρια, δεν σώζεις απλώς τον εαυτό σου από την εξάντληση. Ξεκινάς να χτίζεις σχέσεις με αλήθεια, με ισορροπία και με ουσιαστική σύνδεση.
«Θέτω όρια γιατί θέλω να μείνω στη σχέση. Αλλά θέλω να μείνω ως ο εαυτός μου.»
Βιβλιογραφία
Minuchin, S. (1974). Families and Family Therapy. Harvard University Press.
Nichols, M. P., & Davis, S. D. (2020). Family Therapy: Concepts and Methods (12th ed.). Pearson.
Bowen, M. (1978). Family Therapy in Clinical Practice. Jason Aronson.
Andolfi, M. (2003). Η οικογένεια στην ψυχοθεραπεία (μτφρ. Α. Καραδήμας). Εκδ. Ελληνικά Γράμματα.
McGoldrick, M., Gerson, R., & Petry, S. (2008). Genograms: Assessment and Intervention (3rd ed.). Norton.
___________________________________________________________________
Ανακαλύψτε τη δύναμη της συστημικής ψυχοθεραπείας. Οι συνεδρίες παρέχονται από την Κωνσταντίνα Ντίνα, Ψυχολόγο και Συστημική Θεραπεύτρια. Για επικοινωνία, μπορείτε να απευθυνθείτε μέσω email στο
Συντάκτης Κωνσταντίνα Παρθένα Ντίνα
